Odpowiedź na uwagi Parlamentu Europejskiego przedstawione w rezolucji w sprawie raportu rocznego EBC za rok 2022

Publikacja niniejszej odpowiedzi towarzyszy prezentacji przed Parlamentem Europejskim raportu rocznego EBC za rok 2023. Ustosunkowano się tu do spraw i postulatów zgłoszonych w rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie raportu rocznego EBC za poprzedni rok^[1]. Odpowiedź jest uporządkowana według tematów. Ma na celu dokładniejsze objaśnienie polityki EBC oraz wzmocnienie dialogu z Parlamentem Europejskim i opinią publiczną w ważnych kwestiach wskazanych przez posłów do Parlamentu Europejskiego^[2]. EBC publikuje odpowiedź na uwagi od 2016, zgodnie z sugestią Parlamentu Europejskiego.

1 Polityka pieniężna i sytuacja gospodarcza

Jeśli chodzi o wezwanie do podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu obniżenia stopy inflacji zgodnie z mandatem EBC, Europejski Bank Centralny jest zdeterminowany w dążeniu do tego, by inflacja szybko powróciła do średniookresowego docelowego poziomu 2%. W tym celu EBC podjął szereg działań. Przede wszystkim w okresie od lipca 2022 do września 2023 podniósł podstawowe stopy procentowe aż o 450 punktów bazowych. EBC zaczął normalizować politykę pieniężną już w grudniu 2021, gdy ogłosił częściowe wygaszanie skupu aktywów. W pierwszym półroczu 2022, charakteryzującym się wyjątkowo dużą niepewnością, napływające informacje stopniowo potwierdzały, że inflacja prawdopodobnie pozostanie nadmiernie wysoka dłużej, niż początkowo przewidywano. Dokonane od tego czasu podwyżki podstawowych stóp procentowych EBC były bezprecedensowe pod względem tempa i skali. W każdym razie wcześniejsze rozpoczęcie cyklu podwyżek prawdopodobnie miałoby jedynie ograniczony wpływ na inflację w najbliższym i dłuższym czasie. Warunki gospodarcze i finansowe różnią się w zależności od obszaru gospodarczego. Do porównań z reakcjami polityki pieniężnej z innych regionów, zwłaszcza ze Stanów Zjednoczonych, należy zatem podchodzić z rezerwą. W przyszłych decyzjach EBC dopilnuje, by podstawowe stopy procentowe były na wystarczająco restrykcyjnych poziomach tak długo, jak będzie to konieczne, zgodnie z podejściem opartym na danych. Polityka pieniężna EBC, przez stabilizowanie inflacji na średniookresowym docelowym poziomie 2%, przyczynia się do trwałego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Ponadto polityka pieniężna ukierunkowana na stabilność cen pomaga ograniczyć nierówności wynikające z wysokiej inflacji. Gospodarstwa domowe o niższych dochodach są na ogół bardziej poszkodowane na skutek inflacji, ponieważ wydają większą część swoich dochodów i mają mniejsze bufory finansowe.

Jeśli chodzi o zaniepokojenie efektami drugiej rundy, odkotwiczeniem oczekiwań inflacyjnych i ewentualną spiralą płacowo‑cenową, z najnowszych danych wynika, że ryzyko zmaterializowania się takich efektów zmalało i pozostaje ograniczone. Najnowsze dane świadczą o utrzymującej się dezinflacji i coraz bardziej umiarkowanym wzroście płac. Negocjacje płacowe mające na celu kompensację inflacji wiążą się z pewnymi efektami drugiej rundy, ale nie doprowadziło to do powstania samonapędzającej się spirali. Takie ryzyko naturalnie wzrasta w zależności od tego, jak długo i jak bardzo inflacja odbiega od docelowego poziomu 2%. Inflacja mocno się jednak obniżyła i według projekcji osiągnie poziom docelowy w połowie 2025. Po części jest to wynikiem stanowczych działań podjętych przez EBC w zakresie polityki pieniężnej. Przy ocenie nastawienia polityki pieniężnej EBC nadal monitoruje oddziaływanie inflacji na wszystkie istotne zmienne realne i nominalne, by doprowadzić do szybkiego powrotu inflacji do średniookresowego docelowego poziomu 2%. Zarówno długoterminowe oczekiwania inflacyjne wynikające z profesjonalnych prognoz, jak i miary rynkowe pozostały zakotwiczone wokół 2‑procentowego celu inflacyjnego, wobec nieco podwyższonych oczekiwań konsumentów. EBC wciąż uważnie obserwuje rozwój sytuacji w tym zakresie.

Jeśli chodzi o postulat dostarczania obszerniejszych informacji na temat monitorowania i ustalania neutralnej stopy procentowej, taka stopa jest nieobserwowalna, a jej szacowanie wiąże się z szeregiem wyzwań związanych z pomiarem i specyfikacją modelu. Neutralną stopę procentową definiuje się jako stopę, która nie oddziałuje ani wzrostowo, ani spadkowo. Do pomiaru poziomu stopy neutralnej i jego zmian eksperci EBC stosują różne szacunki. Wydaje się, że od czasu pandemii COVID‑19 cykliczne miary neutralnej stopy procentowej w strefie euro wzrosły. Wobec braku zmian w strukturalnych czynnikach gospodarczych (wzrost wydajności, demografia i niechęć do podejmowania ryzyka) powoli zmieniające się szacunki zakotwiczone w długookresowych trendach gospodarczych prawdopodobnie nie zwiększyły się jednak w dużym stopniu. Na początku tego roku eksperci EBC opublikowali bardziej szczegółowe informacje na temat zastosowań i ograniczeń neutralnej stopy procentowej^[3]. Należy zauważyć, że banki centralne tylko szacują – a nie ustalają – neutralną stopę procentową.

Jeśli chodzi o określenie „średnioterminowy” w odniesieniu do celu inflacyjnego i zastanowienie się nad bardziej jakościowym podejściem do stabilności cen, nie ma żadnej precyzyjnie ujętej liczbowo definicji ex ante tego określenia, natomiast precyzyjnie ujęty liczbowo cel dotyczący inflacji ogółem ma zasadnicze znaczenie dla zakotwiczenia oczekiwań inflacyjnych. EBC wyjaśnił to np. w poprzedniej odpowiedzi na uwagi^[4]. Perspektywa średniookresowa pozwala pomijać nieuniknione krótkookresowe odchylenia inflacji od docelowego poziomu 2%. Uwzględnia również opóźnienia i zmienność w oddziaływaniu polityki pieniężnej na gospodarkę i inflację. Długość średniego okresu różni się w zależności od warunków takich jak pochodzenie, skala i trwałość odchylenia inflacji od poziomu docelowego. Co do definicji celu inflacyjnego, w przeglądzie strategii z 2021 stwierdzono, że utrzymaniu stabilności cen najbardziej sprzyja przyjęcie symetrycznego celu inflacyjnego na poziomie 2% w średnim okresie^[5]. Wyznaczenie takiego celu ilościowego pozwala na wyraźne zakotwiczenie oczekiwań inflacyjnych, co ma podstawowe znaczenie dla utrzymania stabilności cen. W rzeczywistości większość oczekiwań inflacyjnych pozostała zasadniczo zakotwiczona wokół poziomu 2%, mimo niedawnego okresu bardzo wysokich stóp inflacji. Pokazuje to, że cel EBC jest dobrze rozumiany i wiarygodny.

Jeśli chodzi o postulat gruntownego przeglądu i udoskonalenia modeli EBC stosowanych do kształtowania polityki pieniężnej, należy podkreślić, że EBC stale rewiduje i uaktualnia swoje modele^[6]. Na potrzeby projekcji EBC stosuje wiele różnych modeli. Wykorzystują one informacje pochodzące z empirycznych wzorców obserwowanych na podstawie danych, uzupełnione oceną ekspercką i analizą ryzyka. Takie podejście jest stosowane w EBC od 25 lat. Sprawdziło się jako solidna metoda łączenia uzupełniających się alternatywnych narzędzi, które można elastycznie modyfikować, by reagować na nieprzewidziane zdarzenia i nowe wyzwania. Na przykład po światowym kryzysie finansowym narzędzia EBC bez trudu rozszerzono o niestandardowe środki polityki pieniężnej. EBC zmodyfikował też swoje modele i ciągle je udoskonala, by lepiej ujmować ryzyko klimatyczne. Ma to umożliwić EBC ocenę np. skutków nagłych zmian temperatur lub średniookresowych skutków opodatkowania emisji dwutlenku węgla. W odpowiednim czasie dokonano także zmian i rozszerzeń modeli dla celów analizy nadzwyczajnych zdarzeń i procesów zachodzących od 2020. Mowa tu m.in. o parametrach epidemiologicznych podczas pandemii oraz dezagregacji struktury sektora energetycznego i produkcji energii po wybuchu wojny rosyjsko‑ukraińskiej. Szoki, do jakich dochodziło w ostatnich latach, były z perspektywy historycznej bezprecedensowe i nieuchronnie skutkowały większymi błędami w prognozach różnych instytucji^[7]. EBC dokona głębszej rewizji swoich modeli, jeśli wyjaśni się, czy te szoki zmieniły w zasadniczy sposób strukturę gospodarki. Do tego czasu najbardziej solidnym sposobem radzenia sobie z niepewnością pozostaje podejście oparte na zbiorze modeli.

Jeśli chodzi o postulat analizy wpływu podaży i popytu na inflację, EBC obszernie analizował to zagadnienie^[8]. Z badań wynika, że za niedawnym gwałtownym wzrostem inflacji początkowo stały głównie czynniki podażowe, w tym zwłaszcza zmiany na rynkach energii. Oddziaływały też jednak inne czynniki, takie jak zmiany cen surowców oraz skutki zatorów w globalnych łańcuchach dostaw i związanego z pandemią niedoboru siły roboczej. Niemniej z czasem szoki podażowe osłabiły się i wzrosło względne znaczenie czynników popytowych. Dotyczy to zwłaszcza sektora usług, w którym stłumiony popyt doprowadził do silnego wzrostu cen po zniesieniu obostrzeń pandemicznych (np. w segmentach rekreacji i podróży).

2 Stabilność finansowa

Jeśli chodzi o postulat monitorowania sytuacji w zakresie kredytów zagrożonych, monitorowanie jakości aktywów banków jest integralnym elementem regularnie przeprowadzanej przez EBC oceny stabilności finansowej. Stabilność finansowa to warunek wstępny stabilności cen. W szczególności słaba jakość aktywów może osłabić zdolność banków do pełnienia funkcji pośrednika finansowego i niekorzystnie wpłynąć na stabilność finansową. EBC przedstawia swoją ocenę stabilności finansowej w publikowanym raz na pół roku Financial Stability Review, obejmującym analizę sytuacji w zakresie jakości aktywów. W wydaniu z listopada 2023 stwierdzono, że wyższe koszty obsługi zadłużenia są coraz większym wyzwaniem dla zadłużonych firm, gospodarstw domowych i państw, choć wpływ zaostrzenia warunków finansowych nie zmaterializował się jeszcze w pełni^[9]. Zauważono, że przez kilka lat po utworzeniu jednolitego mechanizmu nadzorczego (SSM) wskaźniki kredytów zagrożonych w bankach obniżały się i w pierwszym półroczu 2023 ustabilizowały blisko najniższych poziomów w ujęciu wieloletnim, wraz z pierwszymi oznakami wzrostu strat w niektórych portfelach kredytowych^[10]. Eksperci EBC w dalszym ciągu analizują kształtowanie się polityki i doradzają rozwiązania polityczne mające zaradzić problemowi kredytów zagrożonych z perspektywy makroostrożnościowej. Uzupełnia to prace SSM, prowadzone z perspektywy mikroostrożnościowej.

3 Problematyka zmiany klimatu w polityce pieniężnej

Jeśli chodzi o badanie wpływu zmiany klimatu na zdolność utrzymania stabilności cen, EBC dalej włącza problematykę zmiany klimatu do projekcji makroekonomicznych ekspertów i rozszerza swoje główne modele makroekonomiczne o politykę łagodzenia zmiany klimatu. Pomaga to EBC w ocenie różnych rodzajów ryzyka. Z jednej strony bada on ryzyko fizyczne związane ze zmianą klimatu i kurczeniem się ekosystemów. Z drugiej strony analizuje ryzyko związane z przechodzeniem na gospodarkę neutralną pod względem emisji dwutlenku węgla lub ze zmianami regulacyjnymi ograniczającymi eksploatację zasobów naturalnych. Odnośnie do ryzyka fizycznego EBC nadal szacuje wpływ ekstremalnych zdarzeń pogodowych na inflację^[11]. Stosuje innowacyjne techniki modelowania, by zbadać również, jak ująć te skutki w projekcjach makroekonomicznych. Ponadto pracuje nad dostosowaniem modeli strukturalnych i narzędzi związanych z szeregami czasowymi na potrzeby oceny wpływu nagłych i złożonych fizycznych zmian klimatu na inflację i gospodarkę realną. Ta ocena ma być przeprowadzana w ujęciu łącznym i sektorowym. Odnośnie do ryzyka transformacji EBC dąży do tego, by dysponować najnowocześniejszymi modelami, które analizują makroekonomiczne skutki polityki transformacji związanej ze zmianą klimatu. Na przykład takie modele mogłyby mierzyć wpływ zielonej dyskrecjonalnej polityki fiskalnej na wzrost gospodarczy i inflację w krótkim okresie oraz wpływ polityki UE w średnim okresie^[12]. Tego rodzaju analizy ułatwiają EBC uwzględnianie wpływu polityki łagodzenia zmiany klimatu w projekcjach makroekonomicznych i fiskalnych ekspertów, a także w modelach makroekonomicznych. Co do przyszłości, nowy plan na rzecz klimatu i przyrody na lata 2024–2025 określa działania EBC służące dalszemu badaniu, w jaki inny sposób ryzyko przyrodnicze rzutuje na gospodarkę i system finansowy^[13]. Dodatkowo przyczyni się to do lepszego zrozumienia możliwych skutków zarówno zmiany klimatu, jak i degradacji przyrody dla stabilności cen.

Jeśli chodzi o postulat zajęcia się nieprawidłowościami w funkcjonowaniu rynku z jednoczesnym poszanowaniem neutralności rynkowej, EBC będzie nadal przestrzegać zapisanej w Traktacie zasady „otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencją, sprzyjając efektywnej alokacji zasobów”. Neutralność rynkowa to raczej narzędzie operacyjne niż wymóg prawny. Może pomóc w zapewnieniu zgodności interwencji EBC na rynku z zasadą otwartej gospodarki rynkowej. EBC może w uzasadniony sposób odstąpić od neutralności rynkowej dla poszanowania swoich celów i odpowiednich zasad zapisanych w Traktacie. Na przykład, zgodnie z programem działań EBC w dziedzinie klimatu z 2021^[14], Rada Prezesów postanowiła przechylić, począwszy od 1 października 2022, zasoby obligacji przedsiębiorstw na korzyść emitentów o lepszym oddziaływaniu na klimat w drodze reinwestycji spłat kapitału. Było to konieczne, by rozwiązać problemy obciążenia emisyjnego w portfelu obligacji przedsiębiorstw i wynikającej z niego akumulacji ryzyka klimatycznego w bilansie Eurosystemu. Dzięki temu EBC mógł też wziąć pod uwagę swój cel wtórny. Wyniki jak dotąd są obiecujące. Średnia ważona intensywność emisyjna skupu obligacji przedsiębiorstw prowadzonego przez EBC zmniejszyła się o ponad 65% w pierwszym roku po wprowadzeniu przechylonych reinwestycji, czyli w okresie od października 2022 do października 2023. EBC oczekuje, że dekarbonizacja portfeli sektora przedsiębiorstw będzie kontynuowana w 2024 w sposób wspierający cele porozumienia paryskiego.

Jeśli chodzi o zielone warunkowe długoterminowe operacje refinansujące lub inne podobne instrumenty, Rada Prezesów zobowiązuje się w ramach swojego mandatu do regularnego przeglądu narzędzi w świetle celu wtórnego, bez uszczerbku dla stabilności cen. W ramach przeglądu strategii z 2021 EBC rozważał wprowadzenie operacji refinansujących z celem ekologicznym. Takie operacje stanowiłyby zachętę dla banków do zwiększania wolumenu udzielanych zielonych kredytów, np. przez oferowanie bankom z tego tytułu niższego oprocentowania. W wyniku przeglądu wykryto jednak istotne trudności, które do dzisiaj się utrzymują. Dotyczą one zakresu i jakości danych, określenia odpowiednich kryteriów ukierunkowania ekologicznego oraz procesów i zdolności weryfikacji. Niedawne przeglądy innych środków w ramach planu na rzecz klimatu i przyrody spowodowały silniejsze proklimatyczne przechylenie skupu aktywów przedsiębiorstw. Ponadto wykazały, że redukcja wartości w wycenie stosowana do zabezpieczeń zapewnia dostateczną ochronę przed ryzykiem finansowym związanym z klimatem^[15]. EBC kontynuuje prace nad wdrożeniem rozwiązania mającego ograniczyć udział aktywów emitowanych przez podmioty o wysokim śladzie węglowym, które mogą stanowić zabezpieczenie przy zaciąganiu przez banki pożyczek w Eurosystemie. Dodatkowo EBC zbada – w ramach swojego mandatu – zasadność dalszego włączenia problematyki zmiany klimatu do instrumentów polityki pieniężnej i portfeli utrzymywanych na potrzeby tej polityki. To zobowiązanie znajduje również odzwierciedlenie w uzgodnionych ostatnio zmianach w systemie operacyjnym realizacji polityki pieniężnej^[16].

Jeśli chodzi o prace EBC nad testami warunków skrajnych w zakresie ryzyka związanego z klimatem, EBC będzie nadal odgrywać aktywną rolę w tym obszarze. EBC dalej pogłębił znajomość stosowania metody analizy scenariuszy do oceny ryzyka finansowego wynikającego ze zmiany klimatu. Między innymi przewodniczył zespołowi ds. projektowania i analizy scenariuszy w ramach sieci na rzecz ekologizacji systemu finansowego (NGFS)^[17]. Przeprowadzane przez EBC klimatyczne testy warunków skrajnych oceniają odporność na ryzyko transformacji i ryzyko fizyczne. Dotyczą przedsiębiorstw niefinansowych i banków ze strefy euro, a także bilansu Eurosystemu. Opierają się na połączeniu szeroko zakrojonych projekcji makroekonomicznych (BMPE) ze scenariuszami opracowanymi przez NGFS oraz różnych założeniach dotyczących przyszłej polityki klimatycznej. Drugi klimatyczny test warunków skrajnych, przeprowadzony przez EBC metodą zstępującą w odniesieniu do całej gospodarki, wykazał, że podjęcie natychmiastowych i zdecydowanych działań przyniosłoby istotne korzyści gospodarce i systemowi finansowemu strefy euro. Pozwoliłoby nie tylko utrzymać optymalną ścieżkę zeroemisyjności netto i przez to ograniczyć fizyczne skutki zmiany klimatu w długim okresie, lecz także zmniejszyć ryzyko finansowe^[18]. W tym scenariuszu ryzyko dla stabilności finansowej byłoby ograniczone, pod warunkiem że firmy i gospodarstwa domowe mogłyby w usystematyzowany sposób finansować swoje zielone inwestycje. Oprócz tego EBC, wspólnie z Europejskimi Urzędami Nadzoru i Europejską Radą ds. Ryzyka Systemowego, uczestniczy teraz w klimatycznym teście warunków skrajnych związanym z pakietem „Gotowi na 55”. Celem jest ocena odporności sektora finansowego zgodnie z założeniami tego pakietu. To jednorazowe przedsięwzięcie ma się zakończyć do pierwszego kwartału 2025. Koncentruje się na systemie finansowym UE jako całości i ocenia jego odporność w ramach scenariusza bazowego i dwóch scenariuszy szokowych kończących się w 2030.

Jeśli chodzi o zawarte w rezolucji wezwanie do zajęcia się wszelkimi zastrzeżeniami dotyczącymi stronniczości ideologicznej w EBC, zwłaszcza w odniesieniu do polityki związanej ze zmianą klimatu, EBC szanuje różnorodność myśli, kieruje się w swojej działalności faktami i będzie dalej działać zgodnie z kompetencjami przyznanymi mu na mocy Traktatów. Różnorodność i włączenie są głęboko zakorzenione w kulturze organizacyjnej EBC. EBC dąży do wspierania włączającego środowiska pracy pozbawionego wszelkich form dyskryminacji. To podejście zostało przedstawione w ogólnoinstytucjonalnej karcie na rzecz różnorodności i włączenia społecznego^[19]. W karcie podkreślono zarówno dążenie EBC do propagowania środowiska pracy opartego na szacunku i godności, jak i fakt, że zróżnicowane i włączające miejsca pracy wzmacniają produktywność i odporność organizacji. U podstaw prac EBC w dziedzinie polityki pieniężnej leży jego pierwotny cel dotyczący stabilności cen. Dlatego EBC musi uwzględniać ryzyko klimatyczne i przyrodnicze w zakresie niezbędnym do utrzymania stabilności cen i prowadzenia polityki pieniężnej. Ponadto, w związku ze swoim celem wtórnym i bez uszczerbku dla celu pierwotnego, ma obowiązek wspierać ogólną politykę gospodarczą w Unii, by przyczyniać się do osiągnięcia jej celów. EBC dąży do spełnienia swojej roli w granicach powierzonego mu mandatu i w zgodzie z prawem UE. Instytucje odpowiedzialne za kształtowanie tej ogólnej polityki podkreśliły, że przeciwdziałanie zmianie klimatu jest również jednym z priorytetów unijnej polityki gospodarczej.

4 Cyfrowe euro

Jeśli chodzi o stwierdzenie, że cyfrowe euro nie może zastąpić gotówki, musi respektować prywatność obywateli i przedsiębiorstw oraz nie może zagrażać stabilności finansowej, EBC potwierdza swoje zobowiązanie do dalszego zapewniania gotówki, jednocześnie z projektowaniem cyfrowego euro o wysokim poziomie prywatności oraz z zabezpieczeniami mającymi chronić transmisję polityki pieniężnej i stabilność finansową. EBC z zadowoleniem przyjmuje wnioski ustawodawcze Komisji Europejskiej w ramach pakietu jednowalutowego. Ich uchwalenie spowodowałoby, że w coraz bardziej scyfryzowanym świecie w dalszym ciągu można by zawsze płacić pieniądzem publicznym – w postaci zarówno gotówki, jak i cyfrowego euro^[20]. Cyfrowe euro nie zastąpiłoby gotówki, tylko stanowiło jej uzupełnienie. Byłoby dostępne równolegle z gotówką, jako odpowiedź na rosnące zainteresowanie konsumentów szybkimi i bezpiecznymi płatnościami cyfrowymi^[21]. Stanowiłoby elektroniczną formę pieniądza gotówkowego, wyposażoną w cechy właściwe gotówce na miarę epoki cyfrowej. Zapewniałoby wyższy poziom prywatności niż inne metody płatności cyfrowych oraz szereg zabezpieczeń mających na celu ochronę transmisji polityki pieniężnej i stabilności finansowej^[22]. W szczególności zasoby cyfrowego euro nie byłyby oprocentowane i istniałyby ograniczenia co do kwoty cyfrowego euro, jaką mogłyby posiadać osoby fizyczne. EBC będzie współpracować z bankami i innymi uczestnikami rynku przy określaniu analitycznej metody wyznaczania odnośnego limitu.

Jeśli chodzi o uwagę, że wprowadzenie cyfrowego euro zależy od decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady jako współprawodawców, EBC potwierdza, że ewentualna decyzja Rady Prezesów o emisji cyfrowego euro zostałaby podjęta dopiero po przyjęciu takiego aktu ustawodawczego. Przy podejmowaniu decyzji w sprawie emisji cyfrowego euro szerokie poparcie polityczne dla tego projektu będzie mieć kluczowe znaczenie dla Eurosystemu. EBC dąży do kontynuowania ścisłej współpracy z instytucjami i organami europejskimi przy projekcie cyfrowego euro. Będzie ona obejmować m.in. regularne wystąpienia publiczne przed Komisją Gospodarczą i Monetarną (ECON) Parlamentu Europejskiego, również po zakończeniu obrad ustawodawczych. Wniosek Komisji w sprawie cyfrowego euro przewiduje zresztą, że EBC będzie regularnie składać sprawozdanie z realizacji tego projektu. Ponadto EBC jest gotowy udzielić wsparcia technicznego, by wspomóc prace legislacyjne i przyczynić się do szybkiego przyjęcia rozporządzenia.

5 Kryptoaktywa i cyberbezpieczeństwo

Jeśli chodzi o ryzyko cyberataków, EBC zauważa, że zachowuje dużą czujność wobec potencjalnych cyberataków, ściśle monitoruje możliwe zagrożenia i w razie konieczności modyfikuje swoje środki ochrony, w bliskiej współpracy z instytucjami Europejskiego Systemu Banków Centralnych i SSM, a także pozostałymi instytucjami, organami i jednostkami organizacyjnymi UE. Odnośnie do usług TARGET^[23] – zapewniających swobodny przepływ środków pieniężnych, papierów wartościowych i zabezpieczeń w całej Europie – krajowe banki centralne świadczące te usługi zachowują czujność w zakresie ich bezpieczeństwa i odporności. Ściśle obserwują i kontrolują wszelkie pojawiające się zagrożenia. Wprowadzono mocne środki cyberbezpieczeństwa, które podlegają regularnemu przeglądowi. W razie konieczności ustalane są dodatkowe działania dla odpowiedniej ochrony systemów. W ramach strategii Eurosystemu w sprawie cyberodporności infrastruktur rynku finansowego EBC – razem z krajowymi bankami centralnymi ze strefy euro – podjął wiele różnych inicjatyw. Ich celem jest zwiększenie cyberodporności podmiotów, a banki centralne pełnią w tym zakresie funkcję albo nadzorcy, albo katalizatora. Na przykład EBC koordynował prace nad sformułowaniem i wdrożeniem ramowych zasad TIBER‑EU^[24], umożliwiających przeprowadzanie zaawansowanych, pogłębionych testów w kontrolowany sposób. Ponadto EBC oceniał pod kątem zestawu wymogów podmioty, które nadzoruje, dla ciągłej poprawy ich stanu odporności cybernetycznej. W celu pobudzenia publiczno‑prywatnych inicjatyw dotyczących strategicznych kwestii cybernetycznych EBC przewodniczył Radzie ds. Odporności Euro na Zagrożenia Cybernetyczne (ECRB), stanowiącej forum dyskusji między ogólnoeuropejskimi infrastrukturami rynku finansowego, ich kluczowymi usługodawcami i organami publicznymi. ECRB ustanowiła inicjatywę na rzecz wymiany informacji i danych wywiadowczych dotyczących cyberprzestrzeni, by dzielić się takimi danymi i najlepszymi praktykami. EBC uczestniczył też w dyskusjach z innymi podmiotami decyzyjnymi na szczeblu unijnym i międzynarodowym.

Jeśli chodzi o monitorowanie nowych rodzajów aktywów cyfrowych, takich jak kryptoaktywa, oraz związanych z nimi zagrożeń dotyczących cyberbezpieczeństwa, prania pieniędzy, oszustw podatkowych, finansowania terroryzmu i innej działalności przestępczej korzystającej z anonimowości zapewnianej przez kryptoaktywa, EBC nadal ściśle monitoruje rozwój sytuacji w ekosystemie kryptoaktywów i ocenia związane z nimi zagrożenia. EBC wciąż otwarcie zabiera głos w sprawie zagrożeń związanych z kryptoaktywami, a eksperci EBC wnieśli wkład w techniczne dyskusje regulacyjne poświęcone temu, jak monitorować takie zagrożenia^[25]. Ponadto EBC aktywnie uczestniczył w monitorowaniu i analizie ryzyka związanego z kryptoaktywami na szczeblu unijnym i międzynarodowym^[26]. EBC, w ramach swojej funkcji nadzorczej, nadzoruje i monitoruje schematy i rozwiązania płatnicze oraz regularnie monitoruje aktywność w obszarze kryptoaktywów. Monitorowanie obejmuje cyfrowe tokeny płatnicze, które osiągnęły pewien poziom istotności w strefie euro. Pomaga również Europejskim Urzędom Nadzoru w przygotowywaniu regulacyjnych standardów technicznych na potrzeby uruchomienia nowego specjalnego systemu rynków kryptoaktywów w ramach proponowanego rozporządzenia w sprawie rynków kryptoaktywów. EBC uważnie śledził finalizację prac nad nowymi unijnymi ramami przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT). Z zadowoleniem powita we Frankfurcie nowy urząd ds. AML i nawiąże z nim bliską współpracę. EBC w dalszym ciągu ściśle monitorował również dyskusje na temat regulacji aktywów wirtualnych na forum Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy. Poza tym EBC uczestniczy w pracach rozmaitych międzynarodowych organów normalizacyjnych. W ten sposób dalej pomaga w opracowywaniu międzynarodowych standardów mających przeciwdziałać ryzyku związanemu z kryptoaktywami i dostawcami odnośnych usług, w tym zagrożeniom wynikającym z powiązań tych podmiotów z sektorem finansowym.

6 Rozliczalność, przejrzystość i inne aspekty

Jeśli chodzi o położony w rezolucji nacisk na utrzymanie rozliczalności i przejrzystości EBC względem Parlamentu Europejskiego, EBC przywiązuje wielką wagę do rozliczalności w swoich stosunkach z Parlamentem Europejskim i zamierza nadal publikować pisemną odpowiedź na uwagi przedstawiane w rezolucji w sprawie raportu rocznego EBC. Stosunki z Parlamentem Europejskim pod względem rozliczalności ewoluowały z czasem w związku z apelami o wzmocnienie rozliczalności i przejrzystości. EBC dąży do ciągłego dopracowywania ram tej współpracy, by zapewniać ich dalszą skuteczność i adekwatność do zakładanych celów. EBC i Parlament, dla podkreślenia swoich konstruktywnych relacji, podpisały w 2023 porozumienie w drodze wymiany pism, porządkujące sposób współdziałania obu instytucji w obszarze bankowości centralnej^[27]. W ramach tych ustaleń EBC zamierza nadal udzielać szczegółowej odpowiedzi na uwagi przedstawiane w rezolucji Parlamentu w sprawie raportu rocznego EBC za poprzedni rok. Odpowiedź jest publikowana na stronie internetowej EBC wraz z raportem rocznym. Podkreśla to wysiłki banku na rzecz rozliczalności i przejrzystości. Ogólnie rzecz biorąc, EBC docenia nie tylko kontrolę sprawowaną przez Parlament Europejski, lecz także wiedzę zdobywaną dzięki współdziałaniu z nim. Ponadto ceni sobie możliwość skuteczniejszego objaśniania swojej polityki wybranym w wyborach przedstawicielom i obywatelom. EBC będzie w dalszym ciągu odpowiadać na postulaty wynikające z kontroli sprawowanej przez Parlament Europejski i dążyć do zacieśniania współpracy z posłami do Parlamentu, zgodnie z unijnym prawem pierwotnym.

Jeśli chodzi o postulat zawarcia w raporcie rocznym EBC rozdziału poświęconego sposobowi, w jaki EBC pojmował i realizował swój drugorzędny cel, EBC zauważa, że jego raport roczny za 2023 zawiera specjalną ramkę wyjaśniającą, jak ten cel jest uwzględniany w polityce pieniężnej i sprawozdawczości EBC. Bez uszczerbku dla stabilności cen Rada Prezesów bierze pod uwagę przy podejmowaniu decyzji w zakresie polityki pieniężnej kwestie związane z celem wtórnym. Jest on wprost ujęty w strategii polityki pieniężnej EBC. Wspomniano o tym również w odpowiedzi na uwagi przedstawione w rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie raportu rocznego EBC za rok 2021. W sytuacji gdy dwie konfiguracje zestawu instrumentów w równym stopniu sprzyjają i nie szkodzą stabilności cen, Rada Prezesów – przy dostosowywaniu instrumentów polityki pieniężnej – wybiera konfigurację, która najlepiej wspiera ogólną politykę gospodarczą w Unii w zakresie wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i włączenia społecznego oraz chroni stabilność finansową i pomaga łagodzić skutki zmiany klimatu, by przyczynić się do osiągnięcia szerszych celów Unii. W ramce w raporcie rocznym za 2023 opisano bardziej szczegółowo, jak EBC informuje o swoich działaniach służących realizacji celu wtórnego. Ten temat jest poruszany na konferencjach prasowych banku oraz w relacjach z posiedzeń monetarnych i rozmaitych innych publikacjach. Ponadto w ramce wskazano, gdzie w raporcie rocznym można znaleźć informacje dotyczące decyzji w zakresie polityki pieniężnej i leżących u ich podstaw analiz związku z celem wtórnym.

Jeśli chodzi o stwierdzenie dotyczące większego uwzględniania i respektowania prerogatyw Parlamentu Europejskiego w ramach przyszłych procedur nominacji, zwłaszcza w przypadku SSM, EBC potwierdza, że przywiązuje wielką wagę do opinii Parlamentu Europejskiego i w pełni szanuje jego rolę w procedurze mianowania. Proces wyboru przewodniczącego Rady ds. Nadzoru EBC był rygorystyczny i przejrzysty oraz w pełni zgodny z wszystkimi obowiązującymi przepisami. Tym samym EBC przedstawił ostateczną kandydaturę, a Parlament Europejski postanowił ją zatwierdzić. Przedmiotowy proces jest określony w rozporządzeniu w sprawie SSM^[28], porozumieniu międzyinstytucjonalnym między Parlamentem Europejskim a Europejskim Bankiem Centralnym w sprawie praktycznych zasad egzekwowania demokratycznej odpowiedzialności i sprawowania nadzoru nad wykonywaniem zadań powierzonych EBC w ramach SSM^[29] oraz protokole ustaleń między Radą Unii Europejskiej a EBC w sprawie współpracy w zakresie procedur związanych z SSM^[30].

Jeśli chodzi o postulat poczynienia postępów w komunikowaniu celów polityki banku centralnego i środków reagowania kryzysowego, EBC stara się ciągle wprowadzać innowacje i dostosowywać swoje działania komunikacyjne do zmian zachodzących w mediach i komunikacji, by zapewniać skuteczny przekaz informacji. Zwłaszcza w czasach, gdy wyższe ceny są dla Europejczyków jednym z głównych problemów, EBC stara się nawiązać kontakt z odbiorcami spoza kręgu ekspertów. Bank stosował rozmaite nowe formy działań komunikacyjnych, by nieustannie podkreślać swój podstawowy cel dotyczący ponownego obniżenia inflacji. Najnowsze dane – np. z przeprowadzanego przez EBC badania oczekiwań konsumentów – potwierdzają, że telewizja, radio i inne media działające w interesie ogólnym pozostają ważnymi kanałami dla realizacji tego założenia^[31]. Dlatego też przedstawiciele EBC dalej podejmują wysiłki, by pojawiać się w tych mediach i innych miejscach. Na przykład w ramach nowatorskiego formatu ECB & YOU objaśnia się politykę EBC, jego reakcję na niedawny skok inflacji i czynniki leżące u podstaw decyzji banku. Dążymy do tego, by docierać do ogółu społeczeństwa oraz pomagać w budowaniu wiedzy i zrozumienia w zakresie polityki i celów EBC. Szczególnie w czasach kryzysu taka komunikacja pozostaje jednym z podstawowych warunków zwiększania skuteczności polityki pieniężnej i wzmacniania zaufania do banku centralnego.

Jeśli chodzi o propozycję utworzenia wewnętrznego biura ds. oceny ex post decyzji politycznych EBC, Europejski Bank Centralny przestrzega najwyższych standardów kształtowania polityki oraz poddaje swoje analizy i decyzje szeroko zakrojonym ocenom. EBC na bieżąco przeprowadza ukierunkowane przeglądy swojej polityki. Na przykład 13 marca 2024 Rada Prezesów zakończyła przegląd systemu operacyjnego na potrzeby sterowania krótkoterminowymi stopami procentowymi^[32]. Ponadto w 2003 i powtórnie w latach 2020–2021 EBC dokonał przeglądów strategii. Objęły one, dla celów oceny realizacji strategii polityki pieniężnej, szeroki przekrój organizacji. Ponadto w latach 2020–2021 zaangażowana była również opinia publiczna. Jak zapowiedziano w 2021, w przyszłości EBC zamierza poddawać swoją strategię polityki pieniężnej okresowym przeglądom. Najbliższa ocena ma się odbyć w 2025. Oprócz tego EBC podlega wielu różnym doraźnym lub systematycznym ocenom zewnętrznym przeprowadzanym w trybie ex post przez środowiska akademickie, organizacje pozarządowe i inne podmioty. Kształt i przebieg realizacji polityki pieniężnej stanowią zatem stale przedmiot debat i dyskusji. Są oceniane w opracowaniach akademickich, w tym tych przygotowywanych przed regularnymi obradami poświęconymi polityce pieniężnej w komisji ECON. Są też omawiane na konferencjach organizowanych zarówno przez EBC, jak i przez podmioty zewnętrzne. EBC będzie dalej rozważać, jak udoskonalić ocenę ex post swojej polityki. Celem jest zapewnienie jej zgodności z najlepszymi praktykami z zakresu bankowości centralnej.

Jeśli chodzi o wezwanie do zastanowienia się nad wzmocnieniem międzynarodowej roli euro w celu zwiększenia jego atrakcyjności jako waluty rezerwowej, EBC potwierdza, że międzynarodową rolę euro wspiera w głównej mierze głębsza i pełniejsza unia gospodarcza i walutowa (UGW), w tym przyspieszenie prac nad unią rynków kapitałowych i ukończenie budowy unii bankowej, w dążeniu do prowadzenia solidnej polityki gospodarczej i fiskalnej w strefie euro. EBC podkreśla konieczność podjęcia dalszych wysiłków na rzecz ukończenia budowy UGW i wspiera tę politykę. Za dalszy postęp europejskiej integracji gospodarczej i finansowej odpowiadają współprawodawcy. W potencjalnie bardziej rozdrobnionej gospodarce światowej będzie on kluczowy dla wzmocnienia odporności międzynarodowej roli euro. Mocne fundamenty gospodarcze, w tym zrównoważone poziomy zadłużenia, są ważnymi czynnikami determinującymi waluty międzynarodowe. Globalna atrakcyjność waluty zależy przede wszystkim od przewidywalności i stabilności. Jednocześnie dla statusu waluty międzynarodowej znaczenie ma także inflacja. EBC niezmiennie dąży do utrzymania stabilności cen w średnim okresie. Będzie nadal monitorować międzynarodową rolę euro i publikować analizy w odnośnych raportach^[33].

7 Sprawy instytucjonalne EBC

Jeśli chodzi o postulat dalszych starań na rzecz większej równości szans dla osób każdej z płci w strukturze EBC, Europejski Bank Centralny podkreśla swoje zaangażowanie na rzecz poprawy i utrzymania większej równowagi płci w całym banku, z jednoczesnym uwzględnieniem w pełnym zakresie aspektów różnorodności i włączenia społecznego. W ostatnich latach EBC pozostawał strategicznie ukierunkowany na różnorodność płci, w związku ze specjalną strategią na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2026 zakładającą realizację do 2026 określonych celów ilościowych w tym zakresie^[34]. Na koniec grudnia 2023 struktura płciowa pracowników EBC była w dalszym ciągu stosunkowo zrównoważona: 46% stanowiły kobiety, zaś 54% – mężczyźni. Udział kobiet w kadrze kierowniczej wyższego szczebla sięgał 39%, a w całej kadrze kierowniczej – 33%. Jest to szczególnie ważne dla wyznaczania wzorców i tworzenia możliwości w zakresie wsparcia mentorskiego. Problematyczne były wciąż różnice między kobietami a mężczyznami na poziomach ekspertów i kierowników zespołów, biorąc pod uwagę, że na kobiety przypadało jedynie, odpowiednio, 43% i 36% takich stanowisk. Na poziomie analityków odsetek kobiet nadal wzrastał i wynosił 56%. Dzięki temu dalej zwiększała się pula utalentowanych kobiet kwalifikujących się do awansu. Wdrożono szereg środków mających zapewnić równość szans dla osób każdej z płci i pod względem wielu innych wymiarów tożsamości człowieka. Te środki obejmują: włączające opisy stanowisk pracy, zróżnicowane pod względem składu komisje rekrutacyjne, działania komunikacyjne skierowane do niedostatecznie reprezentowanych utalentowanych kandydatów na specjalnych targach pracy^[35], specjalne stypendium dla kobiet i program na rzecz zdolności przywódczych kobiet. Ponadto EBC oferuje programy mentorskie z możliwością wyboru ukierunkowania na określone wymiary różnorodności, elastyczną organizację pracy, dostępność i rozsądne udogodnienia dla osób o różnych sprawnościach. Dla dalszego rozwijania i wdrażania tych środków EBC i jego dział kadr współpracują z ambasadorami różnorodności z rozmaitych jednostek organizacyjnych i siecią na rzecz różnorodności kierowaną przez samych pracowników. EBC będzie dalej realizować swoją strategię w zakresie różnorodności płci, a przy tym uwzględniać aspekty różnorodności i włączenia społecznego z wszechstronnej perspektywy. W ten sposób dąży do tego, by każdy pracownik mógł w pełni wykorzystywać swój potencjał.

Wykres 1

Pracownicy i stażyści wg płci

(proc. zatrudnionych wg grupy zaszeregowania)

Jeśli chodzi o postulat regularnego przeglądu ram etycznych, EBC potwierdza, że taki przegląd jest przeprowadzany. Przypomina, że po wzmocnieniu wytycznych dotyczących etyki dla Eurosystemu i SSM^[36] trwa obecnie przegląd zasad etyki dla pracowników EBC. Celem tego przeglądu jest dostosowanie zasad EBC dotyczących pracowników do najnowszych standardów postępowania i rzetelności, zawartych w wyżej wspomnianych wytycznych. EBC poinformuje Parlament Europejski o wynikach przeglądu po jego ukończeniu. EBC zauważa, że od 1 stycznia 2023 osoby pełniące wysokie funkcje w EBC podlegają wzmocnionym zasadom dotyczącym prywatnych transakcji finansowych^[37]. Nowe zasady znacznie ulepszają poprzedni system przez zapewnienie dodatkowych zabezpieczeń i wprowadzenie regularnego monitorowania zgodności. Dzięki temu EBC utrzyma pozycję wśród instytucji przodujących pod względem dobrego postępowania i rzetelności w Europie i na świecie.

Jeśli chodzi o zawarte w rezolucji wezwanie do dostosowania ram wewnętrznego informowania o nieprawidłowościach do dyrektywy o ochronie sygnalistów, EBC zauważa, że dyrektywa jest skierowana do państw członkowskich UE i powinna mieć zastosowanie w przypadku, gdy urzędnicy i inni pracownicy Unii dokonują zgłoszenia naruszeń mających miejsce w kontekście związanym z pracą, ale nie w ramach stosunku pracy z instytucjami, organami lub jednostkami organizacyjnymi Unii^[38]. Niemniej, jak już stwierdzono^[39], ramy obowiązujące w EBC^[40] są w pełni zgodne z zasadami dyrektywy. Obejmują zarówno łatwe w obsłudze narzędzie umożliwiające anonimowe przekazywanie informacji, jak i rygorystyczne reguły mające chronić sygnalistów przed odwetem. W 2023, czyli trzecim pełnym roku działania narzędzia, zgłoszono za jego pomocą ponad połowę zasygnalizowanych w EBC naruszeń, głównie anonimowo.